Nederland is een klein en dichtbevolkt land. De druk op het landschap is groot, ook als gebied om te ontspannen. Vraag alleen is of de burger voor zijn ommetje altijd op hoogwaardige natuur zit te wachten.
Er staan de landbouw pittige uitdagingen te wachten. Om de waterkwaliteit te verbeteren moet de uit- en afspoeling van nutriënten worden verminderd, om de klimaatdoelen te halen moet de emissie naar de lucht van met name CO2 worden gereduceerd, het welzijn van dieren moet worden vergroot en hetzelfde geldt voor de biodiversiteit. Zomaar een paar zaken waar een agrarische ondernemer mee te maken krijgt.
Er heerst rondom de sector het gevoel dat het anders moet. Geen intensieve bedrijven meer, met grote kans op dierziektes; geen groene woestijnen meer, zonder insecten. Er worden tal van initiatieven bedacht om het tij te keren. Maar hoe gaan we het echt doen?
‘Nederland is het voorbeeld van moderne stadslandbouw’
Nederland is een klein en dichtbevolkt land. Het is ongelooflijk dat we het presteren om de op een na grootste exporteur van agrarische goederen te zijn. Dit hebben we natuurlijk te danken aan onze zeehavens, Schiphol, onze fantastische infrastructuur en last but not least:onze hoogwaardige landbouw. Nederland is het voorbeeld van moderne stadslandbouw. Midden in de metropool Randstad, het groene hart, de glazen stad, wordt veel voedsel verbouwd, direct afgezet aan de consumenten in de stad en geëxporteerd.
Een van de problemen in ons land is dat we veel produceren, maar dat we ook veel moeten invoeren. Met name voedingsstoffen komen in de vorm van veevoer van overal in de wereld naar ons land. Dit betekent dat in sommige delen van de wereld nutriënten aan de lokale kringloop worden onttrokken, die er bij ons weer worden ingestopt. Die voedingsstoffen hebben zich in onze bodem ondertussen zodanig opgehoopt, dat ze milieuproblemen veroorzaken.
Behoefte aan groen
De mens in de stad heeft behoefte aan groen. Op tweede kerstdag kon je in de natuurgebieden over de koppen lopen. Mensen trokken er massaal op uit om in de natuur tot rust te komen. In de eerste week van dit jaar liepen de uiterwaarden onder water. Opnieuw topdrukte: nu op de dijken langs de rivieren en nevengeulen. Er is in ons land ongelooflijk veel behoefte aan groen. Niet alleen in de stad, maar ook tussen de stadskernen in. Maatschappelijk wordt er veel geïnvesteerd in natuurgebieden, met de Natura2000-gebieden als vlaggenschip.
Natuurinclusieve landbouw
Ik vraag mij echter af of iedereen op hoogwaardige natuur zit te wachten. Veel mensen willen een wandelingetje of een fiets-ommetje maken, en dat kan ook in agrarisch gebied. Maar dan moet het platteland wel aantrekkelijk zijn voor de burger. Een van de gemengde bedrijfsvormen waar de landbouw naartoe kan ontwikkelen heeft hiermee te maken. Een landbouwbedrijf dat naast producten als melk, vlees en aardappelen, ook het landschap onderhoudt. Hoe het verdienmodel eruit ziet weet ik ook nog niet, maar het is een interessante gedachte. Sommigen noemen dit ook wel natuurinclusieve landbouw.
‘Achter het idyllische Franse landschap gaat veel leed schuil’
In Frankrijk hebben de boeren lang een aparte status genoten. De Franse staat beschermde zijn agrarisch erfgoed, waardoor veel bedrijven niet zijn gemoderniseerd. Iedere zomer genieten vele Nederlanders weer van het afwisselende Franse landschap met weilanden die omzoomd worden door heggen en hagen en de solitaire bomen midden in de wei. Het landschap vol biodiversiteit en afwisseling, waarin we kunnen recreëren, genieten van bloeiende bloemetjes en geërgerd een vlieg weg kunnen meppen.
Maar achter deze idylle gaat veel leed schuil. De Franse boer leeft namelijk in armoede, of van subsidies. Melk en vlees kunnen worden verkocht, maar landschap levert niks op en wat betreft productie kan niet worden geconcurreerd met de Deense of Duitse boeren.
‘Landschap levert direct niets op, maar indirect kan het een grote inkomstenbron zijn’
Het moet anders, meer biodiversiteit, een mooi landschap; daar zal een ondernemer pas aan gaan werken wanneer het geld oplevert. Landschap levert direct niets op, maar indirect kan het een grote inkomstenbron zijn. Wanneer mensen uit de grote stad kunnen ontspannen in mooie, goed toegankelijke buitengebieden, worden zij daar gezonder en blijer van. Dat scheelt weer in zorgkosten en de productiviteit stijgt.
Maar ook economische takken kunnen verdienen aan het landschap. De alpenweiden in Zwitserland worden onderhouden door boeren die geld verdienen aan de toeristenindustrie. Op de fiets door Nederland kom je ’m wel eens tegen: een lege lijst met daaronder de tekst ‘dit landschap wordt u aangeboden door de boeren’. We moeten nadenken over een verdienmodel, zodat boeren ook kunnen leven van het onderhoud van een mooi, idyllisch landschap.
Blog Boerderij door Everhard van Essen
